Konstrukcja regulaminu sklepu internetowego a klauzule niedozwolone

Klauzula, którą warto się zająć, brzmi dość kusząco i najpewniej jej zbliżonymi odpowiednikami posługiwało się wielu przedsiębiorców. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKIK) w sprawie o sygnaturze XVII AmC 31243/13 zakwestionował następujący zapis: „Zgodnie z Ustawą z 2 marca 2000 roku „O ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny” klient może zrezygnować z towaru kupionego w sklepie bez podania przyczyny w ciągu 10 dni od daty odebrania przesyłki. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy towar nie był używany, […], otwarty, […]. Sklep gwarantuje zwrot kwoty równej cenie towaru. […]. W sytuacji uznania […], iż towar zwrócony nie odpowiada powyższym wymogom, sklep może uznać odstąpienie od umowy za nieważne i pozostawić zakupiony towar do dyspozycji kupującego” (nr wpisu 6223).

Element przeważający stanowiło właśnie wskazanie na to, iż towar aby mógł być skutecznie zwrócony, nie mógł być używany czy otwarty. Taka konstrukcja prowadzi do bardzo znaczącego ograniczenia tzw. prawa do namysłu, które w rozumieniu ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (uPrK) oznacza prawo konsumentów do zwrotu zakupionego towaru bez podania przyczyny w ustalonym ustawą terminie.

Przed wejściem w życie uPrK, czyli do dnia 25 grudnia 2014 roku, obowiązująca wówczas (i wspominana w klauzuli) ustawa z dnia 2 marca 2000 roku o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny w art. 7 ust. 1 przewidywała uprawnienia konsumentów zawierających umowę na odległość do odstąpienia od tej umowy bez podania przyczyn poprzez złożenie stosownego pisemnego oświadczenia w terminie dziesięciu dni od dnia wydania rzeczy lub od dnia zawarcia umowy (jeśli jej przedmiotem było świadczenie usług). Następnie ust. 3 wspominanego przepisu regulował kwestię wzajemnych rozliczeń, wskazując, iż w razie odstąpienia od umowy umowa będzie uważana za niezawartą, a konsument zostanie zwolniony z wszelkich zobowiązań związanych z zawarciem tej umowy. W takiej konstrukcji wzajemne świadczenia stron powinny zostać zwrócone w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zakwestionowany element klauzuli odnosił się właśnie do tego niejasnego, poddającego się wielu możliwym interpretacjom fragmentu.

W zakresie przyjęcia jednolitego tłumaczenia tego wyrażenia można wskazać na generalną zasadę, iż w ramach działań obejmujących zwykły zarząd konsument był uprawniony do używania zakupionego towaru w sposób zgodny z jego przeznaczeniem, odpowiedni do jego właściwości. Jako najbardziej typową sytuację można przytoczyć chociażby rozpakowanie rzeczy, przymierzenie jej albo każdy inny sposób użycia, skorzystania z przedmiotu, który umożliwiłby zbadanie jego funkcjonalności. Rozumienie pojęcia zwykłego zarządu rzeczą zostało również ujednolicone w doktrynie przez Prezesa UOKIK-u, który uznał za mieszczące się w granicach „zwykłego zarządu” sprawdzenie wytrzymałości towaru na określone czynniki, a także ocenę stanu towaru poprzez zbadanie, czy nie występują mechanicznego uszkodzenia czy usterki.

Należy jednak zauważyć, iż od dnia wejścia w życie uPrK uprawnienie konsumentów do zwrotu towaru w przypadku zawarcia umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przewiduje właśnie art. 27 tej ustawy. Konsument, który zawarł umowę sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, czyli będzie to przykładowo zakup towarów w sklepie internetowym, może w terminie 14 dni od zawarcia umowy odstąpić od niej bez podawania przyczyny. Na kanwie art. 34 ust. 4 uPrK należy jednak zauważyć, że konsument może być odpowiedzialny za zmniejszenie wartości rzeczy, które będzie stanowiło rezultat korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia takich elementów jak charakter, cechy oraz funkcjonowanie tej rzeczy. Odpowiedzialność konsumenta w takiej sytuacji zostanie wyłączona, jeśli nie został on przez przedsiębiorcę właściwie o powyższym poinformowany, najczęściej w regulaminie sklepu internetowego, z zachowaniem wymogów informacyjnych wskazanych w art. 12 uPrK.

Omówiona dość obszernie w niniejszym artykule klauzula jest bardzo interesującym przykładem nie tylko ze względu na to, iż obejmuje zagadnienie związane ze zmianą obowiązujących przepisów, gdzie przepisy, które utraciły swoją moc, przewidywały podobne uprawnienie przyznane konsumentom w drodze ustawy. Warto zauważyć, iż systematyczna ocena regulaminu sklepu internetowego, którym posługuje się przedsiębiorca, jest niezbędnym elementem uczestnictwa w obrocie konsumenckim w sposób zgody z prawem, w szczególności z prawem konsumenckim.

Katarzyna Barszczewska, 
Paweł Leśny,
JPL Group Sp. z o.o.